Ֆիզիկա 8

1. Ինչի՞ համար է ծախսվում եռացող հեղուկին տրվող էներգիան:

Եռացող հեղուկին մատակարարվող էներգիան ծախսվում է մոլեկուլային կապերի ոչնչացման վրա և վերածվում գոլորշու ներքին էներգիայի։Այսինքն՝ այդ էներգիան ծախսվում է ներքին էներգիան մեծացնելու վրա։ Էներգիա ստացող մոլեկուլները մեծացնում են իրենց միջև հեռավորությունը՝ հեղուկը վերածվում է գազի:

2. Ի՞նչն են անվանում շոգեգոյացման ջերմություն:

Տվյալ զանգվածով հեղուկը նույն ջերմաստիճանի գոլորշու փոխարկելու համար անհրաժեշտ ջերմաքանակն անվանում են շոգեգոյացման ջերմություն:

3. Ի՞նչն են անվանում շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

Այն ջերմաքանակը, որն անհրաժեշտ է 1կգ զանգվածով հեղուկը նույն ջերմաստիճանի գոլորշու փոխարկելու համար, կոչվում է շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

4. Ո՞րն է շոգեգոյացման տեսակարար ջերմության միավորը միավորների ՄՀ-ում:

Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմության միավորը 1 Ջ/կգ-ն է:

5. Ի՞նչ է նշանակում «սպիրտի շոգեգոյացման տեսակարար ջերմությունը 9-10⁵ Ջ/կգ է» արտահայտությունը:

Սա նշանակում է, որ 1 կգ սպիրտը եռման կետում ամբողջությամբ գոլորշիացնելու համար անհրաժեշտ է ծախսել 0,9 ՄՋ ջերմային էներգիա։

6. Ինչպե՞ս են հաշվում այն ջերմաքանակը, որն անհրաժեշտ Է եռման ջերմաստիճանում հեղուկը գոլորշու փոխարկելու համար:

Q=rm

7. Ինչպե՞ս կարելի է փորձով ցույց տալ, որ գոլորշու խտացման ժամանակ էներգիա է անջատվում:

8. Ո՞ր մարմինն ունի ավելի մեծ ներքին էներգիա` 100 °C ջերմաստիճանի ջուրը, թե՞ դրա- նից ստացված 100 °C ջերմաստիճանի գոլորշին:

100°C ջերմաստիճանում ջրի գոլորշին ավելի շատ ներքին էներգիա կունենա, քան 100°C ջերմաստիճանի ջրի նույն զանգվածը:

9. Ինչու՞ մթնոլորտում ջրի գոլորշու խտացումն անձրևի կաթիլների կամ ձյան տեսքով հանգեցնում է օդի տաքացման:

10. Ինչու՞ սենյակի հատակը լվանալուց հետո սառնություն է զգացվում։

§47.Նյութի ագրեգատային վիճակները:

§48.Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը:

1.Ինչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:

Նյութը կարող է լինել պինդ, հեղուկ և գազային վիճակներում։

2.Որոնք են ջրի ագրեգատային վիճակները:

Ջրի պինդ վիճակը սառուցն է, հեղուկ վիճակը ջուրը, իսկ գազային վիճակը՝ գոլորշի։

3.Ինչով են բնորոշվում նյութի այս կամ այն ագրեգատային վիճակները:

Պինդ մարմինները պահպանում են իրենց ձև և ծավալը, հեղուկների ծավալը անհնար է փոխել, իսկ գազային նյութրը ամեն ինչն էլ կարողանում են փոխել։

4.Ինչպիսի դիրքերում են մոլեկուլները գազերում,հեղուկներում և պինդ մարմիններում:

Գազերում մոլեկուլները անկանոն են և տեղակայված են իրարից մեծ հեռավորությունների վրա։ Հեղուկներում մոլեկուլները ավելի մոտիկ են և անընդհատ տեղաշարժվում են, իսկ պինդ մարմիններում կանոնավոր և իր շատ մոտիկ են։

5.Որ պրոցեսն է կոչվում հալում:

Բյուրեղային նյութի անցումը պինդ վիճակից հեղուկ վիճակին, կոչվում է հալում։ 

6.Որ պրոցեսն է կոչվում պնդացում:

Հեղուկ նյութի անցումը հեղուկ վիճակից պինդ վիճակին, կոչվում է պնդացում։

7.Ինչ է հալման ջերմաստիճանը:

Հալման ջերմաստիճանը այն ջերմաստիճանն է, որում մարմինը պինդ վիճակից վերածվում է հեղուկ վիճակի։

8.Ինչն են անվանում հալման տեսակարար ջերմություն:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե ինչ ջերմաքանակ անհրաժեշտ հաղորդել 1կգ զանգվածով բյուրեղային մարմնին այն հալման ջերմաստիճանում ամբողջությամբ հեղուկի վերածելու համար, կոչվում է հալման տեսակարար ջերմություն։ 

9.Ինչպես են հաշվում ջերմաքանակը,որն անհրաժեշտ է հալման ջերմաստիճանում բյուրեղային մարմինը հալելու համար:

Q=λm

10.Ինչ է շոգեգոյացումը,և ինչ ձևով է այն արտահայտվում

Շոգոյացումը մարմնի պինդ կամ հեղուկ վիճակից գազային վիճակի վերածվելն է։ Այն արտահայտվում է գոլորշիացման և եռման միջոցով։

11.Ինչ է գոլորշիացումը

Հեղուկի ազատ մակերևույթից շոգեգոյացումը կոչվում է գոլորշիացում։

12Ինչու է հեղուկը գոլորշիանում բոլոր ջերմաստիճաններում

Ֆիզիկա

1. Ինչո՞ւ էներգիան Արեգակից Երկիր չի կարող փոխանցվել ո՛չ կոնվեկցիայի, ո՛չ էլ ջերմային ջերմահաղորդություն? 

Քանի որ արեգսկը երկրից հեռու է գտնվում, էներգիան արեգակից երկիր կարող փոխանցվել ո՛չ կոնվեկցիայի, ո՛չ էլ ջերմային ջերմահաղորդություն

2. Նկարագրեք փորձը, որը հաստատում է, որ կրակի էներգիան կարող է փոխանցվել ոչ միայն ջերմային հաղորդակցության շնորհիվ:

3. Ի՞նչն են անվանում ճառագայթում?

Ճառագայթում, ներթափանցող ճառագայթում, ռադիացիոն պաշտպանություն, պաշտպանություն ռադիոակտիվ և ռենտգենյան ճառագայթումից, նուկլիդներ, ռադիոնուկլիդներ և այլն։

4. Ո՞ր գույնի մարմիններն են ավելի լավ կլանում ջերմությունը: Նկարագրեք փորձը

Սև

5. Կա՞ն պայմաններ, որոնց դեպքում

մարմինը չի՞ արտանետում կամ կլանում էներգիա:

6. Ինչ կարելի է ասել հարաբերակցության մասին

մարմնի կողմից էներգիայի կլանումը և արտանետումը, եթե մարմնի ջերմաստիճանը նվազում է:

Ֆիզիկա

1) Ինչով են տարբերվում ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը:

Ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը տարբերվում են նրանով, որ ջերմահաղորդման պրոցեսի ժամանակ օգտագործվում է ներքին էներգիան։

2) Ինչ է ջերմանաքանակը: 

Այն էներգիան, որի մարմինը ստանում է կամ տալիս է ջերմափոխանակության ժամանակ, կոչվում է ջերմաքանակ:

3) Ինչ միավորով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:

Ջերմաքանակ արտահայտվում է` 1Ջ(Ջոուլ), 1ԿՋ(Կիլաջոուլ), 1ՄՋ(Մեգաջոուլ)

4) Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում՝ նույն զանգվածի գոլ, թե եռման ջուր ստանալու համար:

Եռման ջուր ստանալու համար, իսկ ավելի կոնկրետ 100°։

5) 1լ և 2լ տարողությամբ անոթները լիքը լցված են եռման ջրով: Մինչև սենյակային ջերմատիճանը սառչելիս որ անոթի ջուրն ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

2լ տարողությամբ անոթը ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

6) Նկարագրեք ջերմահաղորդականության երևույթը ցուցադրող փորձը:

?

7) Թվարկեք մի քանի լավ ջերմահաղորդիչ մի քանի վատ ջերմահաղորդիչ նյութեր;

Լավ ջերմահաղորդիչներ են համարվում` Երկաթ, պղինձ, արծաթ:

Վատ ջերմահաղորդիչներ են համարվում`

Հեղուկները, գազերը, և օդը:

8) Ինչու է օդը վատ ջերմահաղորդիչ;

Քանի որ գազերը վատ ջերմահաղորդիչներ են, իսկ օդի մեջ կան գազեր, օդը համարվում է վատ ջերմահաղորդիչ;

10) Ինչ եք կարծում հնարավոր է ջերմահաղորդականությն երևույթը վակուումում: Ինչու:

Այո հնարավոր է, քանի որ տերմոսը աշխատում է նույն սկզբունքով:

Մեխանիկական էներգիա

1. Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Ջերմային էներգիա, էլեկտրական էներգիա, միջուկային էներգիա, քիմիական էներգիա, ճառագայթային էներգիա.

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը: 

Բազմաթիվ փորձերի արդյունքներով հաստատվել է, որ էներգիան չի ստեղծվում և չի ոչնչանում, այլ` մի տեսակից փոխակերպվում է մեկ այլ տեսակի:

Այս պնդումն անվանում են էներգիայի պահպանման և փոխակերպման օրենք:

3.Ինչպես է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Գնդի սկզբնական պոտենցիալ էներգիան գրեթե ամբողջությամբ  փոխակերպվում է կինետիկի: Թիթեղին հարվածելուց հետո գունդը վեր չի բարձրանում: Նշանակում է ՝ գունդը կորցրել է ձեռք բերած կինետիկ էներգիան, հետևաբար՝ նաև լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Էներգիայի պահպանման օրենքը չի խախտվում, քանի որ թիթեղը և գունդը հարվածից հետո դեֆորմացել են: Նուրբ չափումներով կարելի է նաև համոզվել, որ փոքր–ինչ բարձրացել է ինչպես գնդի, այնպես էլ թիթեղի ջերմաստիճանը:

4.Ինչու է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

Թիթեղի և գնդի տաքացումը ցույց է տալիս, որ մեծացել է դրանց մոլեկուլների ջերմային միջին կինետիկ էներգիան: Այլ կերպ ասած՝ մեխանիկական էներգիան մասամբ փոխակերպվել է մոլեկուլների շարժման էներգիայի: Բայց մոլեկուլները ոչ միայն շարժվում են, այլև փոխազդում:

5.Ինչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

Մարմինը կազմող մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ և միմյանց հետ փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի ներքին էներգիա:

6.Նկարագրեք մի քանի փորձ՝ ապացուցելու համար մարմնի ներքին էներգիայի գոյությունը:

Օդահան պոմպի զանգի տակ դնենք մխոցով գլան: Գլանում՝ մխոցի տակ, կա օդ, իսկ մխոցին դրված է ծանրոց: Զանգից օդը հանելիս գլանի օդն սկսում է ընդարձակվել և բարձրացնում է մխոցը՝ ծանրոցի հետ՝ կատարելով մեխանիկական աշխատանք: Նշանակում է՝ գլանի օդն օժտված է ներքին էներգիայով:

7.Բերեք օրինակներ, որոնք համոզում են, որ շփման կամ դիմադրության ուժերի առկայությամբ շարժվելիս փոխվում է մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

Երբ շարժվող մարմնի վրա ազդում են շփման կամ դիմադրության ուժերը, ապա դրանք հաղթահարելիս վատնված մեխանիկական էներգիան փոխակերպվում է մարմնի և շրջապատի  ներքին էներգիայի: Օրինակ ՝ երկնաքարերը, հսկայական արագությամբ վայրկյանում մի քանի տասնյակ միլիմետր թափանցելով Երկրի մթնոլորտ, սաստիկ տաքանում են: Մանր երկնաքարերը՝ ասուպները, նույնիսկ ամբողջությամբ այրվուն են մթնոլորտում՝ թողնելով լուսավոր հետք: Երկնաքարերը, մեծ արագությամբ մխրճվելով լուսնահողի մեջ, շիկանում են և ապա պայթում՝ Լուսնի մակերևույթին առաջացնելով խառնարաններ:

8.Ինչն է բնութագրում մեխանիկական էներգիայի փոփոխությունը:

Մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

9.Նկարագրեք փորձ, որտեղ ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց մեծանում է մարմնի ներքին էներգիան:

10.Օրինակներով կամ փորձի նկարագրությամբ հաստատել, որ աշխատանք կատարելով կարելի է փոխել մարմնի ներքին էներգիան:

11.Ինչ է ջերմահաղորդումը: Կարելի է ջերմահաղորդումը համարել էներգիայի փոխակերպում: Ինչու՞:

Առանց աշխատանք կատարելու մարմնի ներքին էներգիայի փոփոխման պրոցեսն անվանում են ջերմափոխանակություն: Ոչ, որովհետև էներգիան չի փոխվում,այլ մի մարմնից անցնում է մյուսին՝տաք մարմնից սառին։

12.Մարմնի ներքին էներգիան մեծացել է 10 Ջ–ով: Ինչ եք կարծում ջերմահաղորդմամբ, թե աշխատանք կատարելու միջոցով է տեղի ունեցել  ներքին էներգիայի այդ աճը:

Ջերմահաղորդման միջոցով:

13.Տաք ջուրը խառնել են սառը ջրին: Ինչու է խառնուրդի ջերմաստիճանը բարձր սառը ջրի ջերմաստիճանից, բայց ցածր՝ տաք ջրի ջերմաստիճանից: Բացատրեք՝ հիմնվելով մոլեկուլային–կինետիկ տեսության դրույթների վրա:

Տաք ջրի մոլեկուլները, փոխազդելով սառը ջրի մոլեկուլների հոտ, իրենց կինետիկ էներգիայի մի մասը հաղորդում են դրանց, որի հետևանքով տաք ջրի մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիան նվազում է, իսկ սառը  ջրի մոլեկուլներինը՝ աճում: Հետևաբար՝ տաք ջրի ջերմաստիճանն իջնում է, իսկ սառը ջրինը բարձրանում: Որոշ ժամանակ անց այդ ջրերի ջերմաստիճանները հավասարվում են: Այսպիսով՝ ջերմահաղորդման հետևանքով տաք ջրի ներքին էներգիան փոքրանում է, իսկ սառը ջրինը՝ մեծանում:

14.Հնարավոր է արդյոք ջերմափոխանակում սառույցի և ջրի միջև, եթե երկու նյութերի ջերմաստիճանն էլ 0C: Բացատրեք ինչու:

Սառույցը աստիճանաբար կհալվի և ջուրը ավելի կսառի։Ջրի մոլեկուլները կթափանցեն սառուցի մեջ ու կթուլացնեն նրան, սառույց և ջրի մոլեկուլները կխառնվեն ։

Ֆիզիկա

1.Թվարկել ձեր շրջապատի մի քանի առարկաներ և նշել թե ինչ նյութերից է այն պատրաստված:
Սեղան-փայտ, բաժակ-ապակի, գիրք-թուղթ։

2.Ինչից են բաղկացած ֆիզիկական մարմնները:
Ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են նյութերից։

3.Ինչպիսի կառուցվածք ունի նյութը:

4.Ինչպես են անվանում նյութի մասնիկները:
Նյութի մասնիկները կոչվում են ատոմներ։

5.Որ նյութն են անվանում տարր:
Միևնույն տեսակի ատոմներից բաղկացած նյութն անվանում են տարր:

6.Ինչ է մոլեկուլը:

Մոլեկուլը դա ատոմների խումբ է:

7. Ինչ մոլեկուլներ են ձեզ հայտնի

H₂, O_2, N_2, F₂

:

8.Որ մասնիկն է օժտված նյութի բոլոր հատկություններով:
Ատոմը

9. Քանի անգամ է ատոմը փոքր խնձորից:
Հարյուր միլիոն անգամ

10.Ինչ է դիֆուզիան:

Նյութերի ինքնաբերական խառնման երևույթը կոչվում է դիֆուզիա:

11.Ինչպես է ընթանում դիֆուզիան գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում:
Գազերում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում, քան հեղուկներում: Դա պայմանավորված է նրանով, որ գազերում ատոմների միջև հեռավորությունը ավելի մեծ է: Պինդ մարմիններում դիֆուզիան ընթանում է ավելի դանդաղ քան հեուկներում:

12.Ինչպե՞ս է ջերմաստիճանի փոփոխությունը ազդում դիֆուզիայի արագության վրա:

Բարձր ջերմաստիճանում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում:

Ֆիզիկա

1. Որքա՞ն է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի լրիվ մեխանիկական էներգիան:
Ճոճանակի լրիվ մեխանիկական էներգիան պահպանվում է,քանի որ նրա A և B կետերը իրար հավասար են։

2.Էներգիայի ի՞նչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ:
Ճոճանակի գնդիկի պոտենցիալ էներգիան սկսում է աճել, իսկ կինետիկ հավասար է լինում զրոյի։

3. Ո՞ր դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի պոտենցիալ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

Պոտենցիալ էներգիան ունի նվազագույն արժեքը գնդիկի հավասարակշռման դիրքում, իսկ առավելագույն արժեքը ունի լայնույթի ամենաբարձր կետում։

4. Ո՞ր դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի կինետիկ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:
Սեփական տատանումներ կատարող ճոճանակի կինետիկ էներգիան նվազագույնին է հասնում գնդիկի հավարակշռված դիրքում՝կենտրոնում,իսկ առավելագույին է հասնում լայնւյթի ամենաբարրձր կետում։

5. Ի՞նչ տվյալներ են անհրաժեշտ մաթեմատիկական ճոճանակի առավելագույն արագությունը հաշվելու համար: Մտածեք, թե ինչ եղանակով կարելի է հաշվել այն:

Չմարող տատանումներ կարելի է ստանալ շփման ուժի և դիմադրության ուժի բացակայության դեպքում։

6. Ինչպե՞ս կարելի է ստանալ չմարող տատանումներ:
Պետք է անընդհատ հրել ծանրոցը։

7. Ի՞նչ մեծություններից է կախված մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումների պարբերությունը և ինչ մեծություններից  այն կախված չէ: Գրել բանաձևը:

Ճոճանակի տատանումները կախված են թելի երկարությունից,չնայած նրան, որ գնդի զանգվածից կախված չէ։

8. Ի՞նչ մեծություններից է կախված զսպանակավոր ճոճանակի տատանումների պարբերությունը: Գրել բանաձևը:

Զսպանավոր ճոճանակի տատանումների պարբերությունը կախված է բեռի զանգվածից և կոշտությունից

9. Որքա՞ն է ազատ անկման արագացումը ՝ հասարակածում, բևեռներում, Երևանում:
Հասարակածում-g=9,78մ/վ²
Երևանում-g=9,80մ/վ²
Բևեռներում=g=9,83մ/վ²

Մեխանիկական տատանումներ և ալիքներ

 1.  Մեխանիկական տատանումների ինչ օրինակներ գիտեք:

Օրինակ՝ սրտի բաբախումը, կարի մեքենայի ասեղի շարժը, ճոճանակը, թիթեռի թևերի շարժը և այլն։

2. Ինչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին։

Կրկնելիությունը, նաև այն, որ տատանումները շարժումներ են, որոնք կատարվում են  հերթականորեն՝ հակադիր ուղղություններով:

 3.  Որ տատանումներն են անվանում պարբերական:

Այն տատանումները,որոնք որոշակի հավասար ժամանակից հետո նույնությամբ կրկնվում են,կոչվում են պարբերական։

 4.  Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն:

Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը, որից հետո տատանումները կրկնվում են, կոչվում է տատանումների պարբերություն:

 5.  Ինչ միավորներով է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը:

Տատանումների պարբերությունը չափվում է ժամանակի միավորներով` վայրկյաններով, րոպեներով և այլն։

 6.  Ինչ է տատանումների լայնույթը: Ինչ միավորներվ է այն արտահայտվում:

Տատանումների լայնույթն այն առավելագույն հեռավորությունն է, որի չափով իր հավասարակշռության դիրքից կարողանում է հեռանալ տատանվող մարմինը։

Տատանումների լայնույթը չափվում է երկարության միավորներով` մետրով, սանտիմետրով և այլն։

 7.  Ինչ է տատանումների հաճախությունը: Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում

Տատանումների հաճախությունը(ν) մեկ վայրկյանում կատարվող տատանումների թիվն է։ Հաճախությունը արտահայտվում է հերցով (Հց):

 8.  Որ հաճախությունն է կոչվում 1 Հց:

Եթե տատանումների հաճախկությունը 1 Հց է նշանակում է, որ յուրաքանչյուր վայրկյանում տատանվող մարմինը կատարում է 1 տատանում:

 9.  Քանի  Հց է 1 կՀց-ը, 1 ՄՀց-ը, 1 ԳՀց-ը:

1կՀց=10³ Հց

1ՄՀց=10⁶ Հց

1ԳՀց=10⁹Հց

10. Ինչպես են որոշում տատանումների պարբերությունը և հաճախությունը:

Մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումներն օդի դիմադրության պատճառով մարող բնույթ են կրում, դրանց լայնույթն աստիճանաբար նվազում է, և, ի վերջո, ճոճանակը կանգ է առնում:

11.Որոնք են տատանումների մարման պատճառները:

Մարմնի վրա ազդող ուժի դադարելը, դրա հակազդող ուժի հայտնվելը։

12. Ինչ պայմաններում ճոճանակի տատանումները կլինեն չմարող:

Երբ նրա վրա անընդմեջ ուժ ազդի՝ այսինքն հրվի։

13.Ինչու են ճոճանակը անվանում տատանողական համակարգ:

Քանի որ այդ տատանմանը մասնակցում է նաև Երկրի ձգողության ուժը:

14. Ինչ է մաթեմատիկական ճոճանակը:

Մաթեմատիկական ճոճանակ են կոչում այն ճոճանակը,որի թելը գնդիկի զանգվածից և երկարությունից թեթև է: 

15. Ինչ է զսպզնզկավոր ճոճանակը:

Դա զսպանակ է, որի մի ծայրն ամրեցված է անշարժ, իսկ մյուս ազատ ծայրից կախված է բեռ:

16.Որ տատանումներն են անվանում ազատ: Բերել օրինակներ:

Այն տատանումները, որոնք կատարվում են համակարգում գործող ներքին ուժերի շնորհիվ, անվանում են ազատ տատանումներ: Մաթեմատիկական և զսպանակավոր ճոճանակների տատանումները կոչվում են ազատ:

17.Որ տատանումներն են կոչվում սեփական:

Սեփական տատանումներ են կոչվում այն տատանումները, որոնց ընթացքում համակարգի վրա այլ ուժ չի ազդում, բացի տատանողական համակարգում գործող ուժերի ազդեցությամբ ծագող տատանումները:

18.Որ տատանումներն են կոչվում հարկադրական: Բերել օրինակներ:

Հարկադրական են այն շարժումները, որոնց վրա ազդում են այնպիսի ուժեր, որոնք ժամանակից վախված, փոփոխվում են որոշակի պարբերությամբ: Օր.՝ կարի մեքենայի ասեղի վեր ու վար շարժումը:

19. Որքան է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի լրիվ մեխանիկական    է  էներգիան:

Ճոճոնակի լրիվ մեխանիկական էներգիան հավասար է կինետիկ և պոտենցյալ էնեգիաների գումարին:

20.Էներգիայի ինչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ:

Պոտենցիալ էներգիան նվազում է, իսկ ինետիկը աճում, և դրա հակառակը:

21. Որ դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի պոտենցիալ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

Շարժման արագացման և բարձրության նվազման դեպքում պոտենցիալ էներգիան նվազում է, իսկ շարժման դանդաղեցման և բարձրության մեծացման ընթացքում աճում է:

22. Որ դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի կինետիկ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

Հավասարակշռության դիրքից ամենամեծ շեղման կետում այն առավելագույնն է՝ իսկ հավասարակշռության դիրքում՝ նվազագույնը:

§17.Մեխանիկական էներգիայի փոխակերպումները:

1.Ո՞ր մեծությունն է կոչվում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա:

Մարմնի կինետիկ և պոտենցիալ էներգիանների գումարը կոչվում է մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա։

2.Ինչպե՞ս է փոխվում ազատ անկում կատարող մարմնի՝

ա. կինետիկ էներգիան-մեծանում է

բ. պոտենցիալ էներգիան-փոքրանում է

գ. լրիվ էներգիան-չի փոխվում

3.Ձևակերպել լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը:

Դիմադրության և շփման ուժերի բացակայությամբ մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիան շարժման ընթացքում մնում է հաստատուն։

4.Ի՞նչ պայմանների դեպքում է պահպանվում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Դիմադրության և շփման ուժերի բացակայության դեպքում մարմինը պահպանում է լրիվ մեխանիկակն էներգիան։

5.Ինչպե՞ս է փոխվում համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան, երբ այնտեղ գործում են շփման ուժերը:

Համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան նվազում է, երբ այնտեղ գործում են շփման ուժեր:

6.Ինչո՞ւ հնարավոր չէ ստեղծել հավերժական շարժիչ։ 

Մեխանիզմի օգնությամբբ քանի անգամ շահում ենք այդքան անգամ կորցնում ենք:

Խնդիրները

9.1.1.

m=7 տ

v=3 մ/վ

E_կ=?

E_կ=mv²/2

E_կ=7տ•3մ/վ/2=10,5 Ջ

9.1.2.

m=20գ

v=900մ/վ

E_կ=?

E_կ=mv²/2

E_կ=20գ•900մ/վ/2=9000 Ջ

Ի՞նչ արագությամբ պետք է շարժվի 7,2տ զանգվածով մեքենան, որպեսզի նրա կինետիկ էներգիան հավասար լինի 8,1կՋ-ի:

v² = 2E_կ/m = 2 * 8100 Ջ 7200 կգ = 2.25

v = 1.5 մ/վ

Որքա՞ն է 50կգ զանգվածով մարմնի կինետիկ էներգիան, եթե նրա իմպուլսը 500կգ մ/վ է:

m = 50կգ

p = 500կգ մ/վ

E_կ = p²/ m2

E_կ = 500²/50*2 = 2500/100 = 25Ջ

Որքա՞ն է նվազում 10կգ զանգվածով մարմնի պոտենցիալ էներգիան, երբ 100մ բարձրությունից այն իջնում է մինչև 80մ բարձրության:

1.Որ մեծությունն է կոչվում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա:

Պոտենցիալ և Կինետիկ էներգիաների գումարը կոչվում է մսրմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա։

2.Ինչպես է փոխվում ազատ անկում կատարող մարմնի՝

ա. կինետիկ էներգիան; – մեծանում է

բ. պոտենցիալ էներգիան; – փոքրանում է

գ. լրիվ էներգիան: – չի փոխվում

3. Ձևակերպել լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը:

Դիմադրության և շփման ուժերի բացակայությամբ մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիան շարժման ընթացքում մնում է հաստատուն․ պահպանվում է։

4. Ինչ պայմանների դեպքում է պահպանվում մարմնի  լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Երբ չկան շփման և դիմադրության ուժեր։

5. Ինչպես է փոխվում համակարգի  լրիվ մեխանիկական էներգիան, երբ այնտեղ գործում են շփման ուժերը:

Լրիվ մեխանիկական էներգիան վերածվում է ներքին էներիգիայի։

6. Ինչու հնարավոր չէ ստեղծել հավերժական շարժիչ: 

Որովհետև գոյություն ունի էներգիայի պահպահման օրենքը և հնարավոր չի անընդհատ ծախսել էներգիա առանց ստանալու։

 Լուծել հետևյալ խնդիրները.

E_կ = mv²/2 = 7000 կգ * 9 մ/վ : 2 = 31,500 Ջ

E_կ = mv²/2 = 0,02 կգ * 810000 մ/վ : 2 = 8100 Ջ

• Ինչ արագությամբ պետք է շարժվի 7,2տ զանգվածով մեքենան, որպեսզի նրա կինետիկ էներգիան հավասար լինի 8,1կՋ-ի:

v² = 2E_կ/m = 2 * 8100 Ջ 7200 կգ = 2.25

v = 1.5 մ/վ

• Որքան է 50կգ զանգվածով մարմնի կինետիկ էներգիան, եթե նրա իմպուլսը 500կգ մ/վ է:

m = 50կգ

p = 500կգ մ/վ

E_կ = p²/ m2

E_կ = 500²/50*2 = 2500/100 = 25Ջ

• Որքան է նվազում 10կգ զանգվածով մարմնի պոտենցիալ էներգիան, երբ 100մ բարձրությունից այն իջնում է մինչև 80մ բարձրության:

m1 = 10կգ

h1 = 100մ

h2 = 80մ

E_պ1 – E_պ2 = ?

E_պ = mgh

E_պ1 = 10*10*100 = 10,000Ջ

E_պ2 = 10*10*80 = 8,000Ջ

E_պ1 – E_պ2 = 10,000Ջ – 8,000Ջ = 2,000Ջ

Առաջին մարմնի բարձրությունը գետնից 5 անգամ մեծ է երկրորդ մարմնի բարձրությունից, իսկ զանգվածը 2 անգամ փոքր: Քանի անգամ է առաջին մարմնի պոտենցիալ էներգիան մեծ երկրորդ մարմնի պոտենցիալ էներգիայից:

h1 = h2*5

m1 = m2:2

E_պ1 : E_պ2 = ?

E_պ = mgh

E_պ1 = m1*g*h1 = m2:2*g*h2*5 = 5/2mgh

E_պ2 = mgh

E_պ1 : E_պ2 = 5/2mgh : mgh = 5/2

Էներգիա

1.Ո՞ր մեծությունն է կոչվում էներգիա:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը բնութագրում է մարմնի աշխատանք կատարելու ունակությունը, կոչվում է էներգիա (E)

2.Բերել օրինակներ, որոնք ցույց են տալիս էներգիայի և աշխատանքի կապը:

3.Ի՞նչ միավորով է չափվում էներգիան ՄՀ-ում:

Ընդունված է էներգիան նշանակել E տառով

4.Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք:

Էներգիան ունի տարբեր ձևեր` կինետիկ, պոտենցիալ, ջերմային, գրավիտացիոն, ձայնային, առաձգական, էլեկտրամագնիսական էներգիաները։

5.Ո՞ր էներգիան են անվանում կինետիկ:

Մարմնի շարժմամբ պայմանավորված էներգիան կոչվում է կինետիկ էներգիա:

6.Ի՞նչ մեծություններից է կախված մարմնի կինետիկ էներգիան:

2-րդ գունդը 1-ից տարբերվում է շարժման վիճակով: 1-ինը գտնվում է դադարի վիճակում, իսկ 2 -րդը՝ շաժվում է: Ուստի բնական է ենթադրել, որ նրա էներգիան պայմանավորված է շարժումով և կախված է նրա արագությունից:

7. Ի՞նչ բանաձևով է որոշվում մարմնի կինետիկ էներգիան:

S0=v2/2a

8. Ե՞րբ է մարմնի կինետիկ էներգիան զրո:

Դադարի վիճակում։

9. Ինչպե՞ս է փոխվում մարմնի կինետիկ էներգիան ՝   ա. հավասարաչափ շարժման դեպքում,   բ.  հավասարաչափ արագացող շարժման դեպքում,   գ.  հավասարաչափ դանդաղող շարժման դեպքում:

10.Որ էներգիան են անվանում պոտենցիալ:

Մարմինների փոխազդեցությամբ պայմանավորված էներգիան կոչվում է պոտենցիալ էներգիա:

11.Բերեք պոտենցիալ էներգիայով օժտված մարմինների օրինակներ:

Ձգողականության ուժը լուսնի և Երկրի միջև:

12.Ինչ բանաձևով է որոշվում Երկրից որոշակի բարձրությամբ մարմնի պոտենցիալ էներգիան:

Մարմնի զանգածի, ազատ անկման արագացման և Երկրից մարմնի բարձրության արտադրյալն անվանում են պոտենցիա էներգիա։ E=mgh}

13.Փոխվում է արդյոք Երկրի մակերևույթին զուգահեռ թռչող մարմնի պոտենցիալ էներգիան:

Այն հավասար է մարմնի զանգվածի, ազատ անկման արագացման և մարմնի անցած բարձրության արտադրյալին:

14.Մարմինն ընկնում է որոշակի բարձրությունից: Ինչպես է փոխվում նրա պոտենցիալ էներգիան անկման ընթացքում:

Մարմնի ծանրության ուժով պայմանավորված պոտենցիալ էներգիան հավասար է մարմինը մինչև զրոյական մակարդակ տեղափոխելիս ծանրության ուժի կատարած աշխատանքին։

15.Ինչպես կարելի է համոզվել, որ սեղմված զսպանակն օժտված է պոտենցիալ էներգիայով:

Առաձգականորեն դեֆորմացված զսպանակի պոտենցիալ էներգիան որոշվում է հետևյալ բանաձևով՝{\displaystyle

}

16.Կատարելով անհրաժեշտ չափումներ՝ հաշվեք սեղանին դրված որևէ առարկայի պոտենցիալ էներգիան հատակի նկատմամբ: